Kritisch denken

Kritisch denken wordt gezien als een doel van onderwijs om de autonomie van studenten te bevorderen en ook hun burgerschap. Er is geen consensus over de definitie van kritisch denken. Verschillen definities leiden tot verschillende pedagogische-didactische aanpakken. Er is, bijvoorbeeld, een stroming van onderzoekers die benadrukken dat het hart van kritisch denken ligt in “argumenten kunnen evalueren”. Een andere stroming definieert kritisch denken als het onderzoeken van hoe “dingen” in elkaar zitten en zodoende kennis opdoen. Andere punten van discussie die meer gericht zijn op de didactiek of het onderscheidende karakter van kritisch denken zijn of kritisch denken een algemene vaardigheid is of domein specifieke (kan kritisch denken vakoverstijgend worden geoefend of alleen binnen een vak?), en hoe kritisch denken zich verhoudt tot andere vormen van denken. Kortom, over de definitie, doelen en pedagogisch-didactische aanpak van kritisch denken zijn discussies.
Waar burgerschap en kritisch denken elkaar raken is wanneer vraagstukken worden behandeld die maatschappelijk relevant zijn. In burgerschap is het vanzelfsprekend om onderwerpen te behandelen die maatschappelijk controversieel zijn, zoals religieuze overtuigingen of diversiteit. Ook is er veel aandacht voor fake news. Dat is zeker relevant.

In de werkplaats laten we docenten nadenken over verschillende definities en aspecten van kritisch denken met als doel om kritisch over kritisch denken na te denken.

Een vorm van kritisch denken is gericht op argumentatie en logica. Het schrijven en lezen van betogen, deze kunnen interpreteren, analyseren en evalueren. Volgens ons is dit een vorm, niet de vorm maar wel een heel belangrijke vorm. Door het leren ordenen van gedachten en leren redeneren kunnen we ons goed uitdrukken, wat van grote invloed is op bijvoorbeeld de communicatie binnen burgerschap. Argumenteren gaat over standpunten formuleren en dit onderbouwen met redenen of weerleggen met bezwaren. Argumenten en standpunten kunnen op verschillende manieren samenhangen. Kennis van deze soorten argumentatie is ook belangrijk om argumenten van anderen te kunnen herkennen en er goed op te kunnen reageren, zodat je je goed kunt verwoorden en een inhoudelijk dialoog of discussie kunt voeren.

Een belangrijk doel van onderwijs is om helder te leren denken. Er zijn verschillende manieren om dit te doen en we willen graag onderzoeken hoe dit kan en welke manieren goed zijn.